Tết Hàn Thực là một ngày lễ quan trọng trong nền văn hóa Việt Nam. Để hiểu rõ hơn về đặc điểm, các hoạt động và ý nghĩa sâu sắc của ngày lễ này, hãy theo dõi thông tin trong bài viết Canhocitygarden.org này.
Tết Hàn Thực là gì?
Trong nền văn hóa dân gian, Tết Hàn Thực còn được gọi là Tết Bánh Trôi – Bánh Chay, từ ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Ngày lễ này được ghi nhận chủ yếu ở Trung Quốc và Việt Nam.
Tết Hàn Thực được hiểu là một ngày lễ truyền thống ở Việt Nam, trong tiếng Hoa “Hàn Thực – 寒 食” có nghĩa là “thức ăn lạnh”. Mỗi khi đến Tết Hàn Thực, mọi người thường làm bánh trôi, bánh chay để cúng tổ tiên vào ngày 3/3 Âm lịch hàng năm.
Tết này tại Việt Nam có nguồn gốc từ một phong tục của người Trung Quốc, được duy trì và kế thừa qua nhiều thế hệ. Câu chuyện liên quan đến ngày lễ này xuất phát từ thời đại Xuân Thu, với vua nước Tần là Tấn Văn Công và hiền tài Giới Tử Thôi.
Giới Tử Thôi dành hết tâm trí phục vụ vua Tấn Văn Công trong suốt mười chín năm, chung sống cùng với vua, chịu đựng mọi khó khăn và thử thách. Sau này, khi Tấn Văn Công lấy lại ngai vàng, trở thành vua của nước Tấn, ông đã thưởng rất nhiều những người đã đồng lòng bên cạnh, nhưng đã quên mất đến Giới Tử Thôi. Dù bị bỏ quên, Giới Tử Thôi không có ý gì phàn nàn, ông cho rằng việc theo vua là chuyện phải làm, không đáng phải kể.
Vì vậy, ông quyết định rời về quê đưa mẹ đến sống ẩn dật tại núi Điền Sơn. Sau này, khi Tấn Văn Công nhớ đến, gửi người đi tìm Tử Thôi, nhưng do ông không mong muốn danh vọng, Tử Thôi kiên quyết từ chối quay về. Tấn Văn Công đã ra lệnh đốt rừng (để ép buộc Tử Thôi trở lại). Tuy nhiên, không ngờ Tử Thôi quyết tâm, cả hai đã chọn chết trong ngọn lửa rừng.
Vua rất đau lòng và đầy xót xa nên đã lập miếu thờ và ban lệnh trong dân phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn thức ăn nguội sẵn để tưởng niệm Giới Tử Thôi.
Tết Hàn thực 2023 vào ngày nào?
Vào năm 2023, ngày Tết Hàn thực sẽ rơi vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, tương đương với thứ bảy, ngày 22 tháng 4 theo lịch Dương.
Nguồn gốc, ý nghĩa Tết Hàn thực
Điển tích Tết Hàn thực
Tết Hàn thực có nguồn gốc từ câu chuyện “Giới Tử Thôi chết cháy”. Trong thời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công của nước Tấn, khi bị lưu vong giữa cảnh loạn lạc, đã được Giới Tử Thôi giúp đỡ để giành lại ngôi vị. Tuy nhiên, sau khi tái lập quyền lực, vua quên mất sự giúp đỡ quan trọng của Giới Tử Thôi khi phong thần thưởng cho những người có công.
Mặc dù bị bỏ quên, Giới Tử Thôi không oán giận. Ông quay về đưa mẹ già vào ẩn trong núi. Khi vua nhớ đến, ông từ chối những lời thưởng và vua ra lệnh đốt rừng để ép ông phải lộ diện, nhưng kết quả là cả hai mẹ con ông đã mất trong rừng vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Cái chết này đã khiến vua hối hận và đau lòng, vì vậy vua đã lập miếu thờ cúng và ra lệnh kiêng lửa ba ngày, chỉ ăn thức ăn nguội để tưởng nhớ đến Giới Tử Thôi.
Ý nghĩa của tết Hàn Thực
Tết hàn thực đã trở thành một phần không thể tách rời của Tết bánh trôi, bánh chay tại Việt Nam sau khi được nhập khẩu vào đây. Ngày lễ tháng 3 ở Việt Nam thực sự phản ánh nền văn hóa và lối sống đặc trưng của người dân nơi đây. Tết hàn thực ở Việt Nam mang theo sứ mệnh tưởng nhớ cội nguồn, kính nhớ tổ tiên và tri ân công ơn của những người đã khuất.
Mỗi khi đến ngày này, mọi thành viên trong gia đình ngồi lại quây quần bên bữa cơm sum họp. Trong dịp này, các gia đình chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để cúng lễ Phật, tưởng nhớ tổ tiên, thậm chí còn tổ chức lễ cúng thần hoàng, thể hiện lòng thành và sự tôn kính.
Mâm cúng lễ Tết hàn thực thường bao gồm những vật phẩm như nhang, hoa, quả tươi và trầu cau. Trong việc bày trí ngũ quả, tránh sử dụng những loại quả có gai góc. Bên cạnh đó, trên bàn thờ cần có một ly nước sạch để thể hiện tinh thần trong sáng, thanh tịnh của gia chủ trong lúc thực hiện nghi lễ.
Đồng thời, mâm cúng Tết hàn thực thường không thể thiếu bánh trôi và bánh chay. Thông thường, có 5 hoặc 3 đĩa bánh trôi cùng 3 bát bánh chay được dâng lên bàn thờ trong lễ cúng.
Tục lệ Tết Hàn thực ở Việt Nam
Tục ăn bánh trôi, bánh chay
Bánh trôi và bánh chay là những món ăn đặc trưng của người Việt vào ngày Tết Hàn thực, thường được biết đến với cái tên “bánh Hàn thực”.
Truyền thống ăn bánh trôi, bánh chay vào dịp Tết Hàn Thực ở Việt Nam được cho là bắt nguồn từ thời kỳ nhà Lê Trung Hưng (1533 – 1789), theo nhà nghiên cứu Trần Quang Dực. Trong các tư liệu văn hóa dân gian, Lê Quý Đôn cũng ghi chép: “Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3 thì làm bánh ấy,” cho thấy phần nào sự lâu đời của việc ăn bánh trôi, bánh chay tại Việt Nam.
Bánh trôi nước và bánh chay là những món ăn quen thuộc trong ngày Tết, mang theo nhiều ý nghĩa tốt lành, đồng thời thể hiện sự đậm đà của văn hóa và bản sắc Việt Nam.
Bánh trôi và bánh chay làm từ bột gạo, là sản phẩm của sự chế biến của ông bà ta, mang trong đó văn hóa sâu sắc từ nền văn minh lúa nước. Hình ảnh những chiếc bánh tròn, trắng xếp chặt cạnh nhau gợi nhớ đến câu chuyện về “mẹ Âu Cơ và bọc trăm trứng”.
Ý nghĩa của của bánh trôi – bánh chay trong ngày Tết Hàn thực
Bánh trôi và bánh chay, cùng với bánh chưng và bánh giầy, đều là sản phẩm từ bột gạo nếp, đựng đầy ý nghĩa văn hóa của đất nước Việt Nam.
Hình ảnh của bánh trôi và bánh chay, được tạo thành dưới hình dạng tròn, thể hiện sự truyền thống của “uống nước nhớ nguồn”. Bánh trôi biểu hiện cho 50 người con theo mẹ Âu Cơ xuống biển, còn bánh chay lại tượng trưng cho 50 người theo cha Lạc Long Quân lên núi xây dựng một cuộc sống hạnh phúc cho thế gian.
Tục ăn bánh cuốn
Bên cạnh bánh trôi nước và bánh chay, một món ăn khác thường xuất hiện trong ngày Tết Hàn thực là bánh cuốn, theo sử sách. Theo nhiều ghi chép lịch sử, việc ăn bánh cuốn trong dịp này có thể có từ thời nhà Trần và vẫn được kế thừa đến ngày nay.
Tết Hàn thực cúng gì?
Vào ngày Tết Hàn thực, tức ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, mọi gia đình thường sắm sửa những mâm lễ để cúng tổ tiên và lễ Phật với các món chính như bánh trôi, bánh chay, trầu cau, nhang, hoa tươi và trái cây. Trong quan niệm dân gian, số lẻ thường được coi là mang lại may mắn, do đó lượng bánh trôi, bánh chay được cúng thường là 3 hoặc 5 bát.
Những câu hỏi về ngày Tết Hàn thực
Tết Hàn thực kiêng gì?
Tết Hàn thực đi kèm với những quy định kiêng kỵ quan trọng:
- Kiêng cúng bánh trôi nhiều màu: Ngày này là dịp cúng tổ tiên và lễ Phật, vì thế bánh trôi thường chỉ nên có màu trắng tự nhiên để tôn trọng sự thanh tịnh và đơn giản.
- Kiêng việc chuyển chỗ ở: Theo quan niệm dân gian, linh hồn người đã qua đời thường gần gũi với gia đình, vì vậy việc di chuyển nhà vào ngày Tết Hàn thực có thể làm xáo trộn không gian, mang lại điều không tốt.
- Kiêng cúng hoa quả có gai và vị đắng: Để tránh mang lại những khó khăn, tai ương, người ta thường kiêng cử cúng những loại hoa quả có vị đắng và gai góc.
- Kiêng cúng hoa ly, hoa sứ, hoa vạn thọ: Theo quan niệm, cúng những loại hoa này có thể mang lại vận xui cho gia đình, nên nên tránh cúng vào dịp này.
Tết Hàn thực khác gì tết Thanh minh?
Bởi sự trùng hợp giữa Tết Hàn thực và Tết Thanh Minh, nhiều người thường nhầm lẫn hai ngày lễ này. Tuy nhiên, chúng có ý nghĩa hoàn toàn khác biệt.
Tết Hàn thực đánh dấu sự chuẩn bị mâm cỗ cúng tổ tiên, lễ Phật của mỗi gia đình. Đây là thời điểm để thể hiện lòng biết ơn và thành kính, cùng nhau sum họp thưởng thức bánh trôi, bánh chay, hy vọng đem lại điềm lành cho gia đình.
Trái lại, Tết Thanh Minh là dịp để con cháu viếng thăm, quét dọn, tảo mộ và chăm sóc nơi an nghỉ cuối cùng của ông bà tổ tiên. Hành động này thể hiện lòng kính trọng và tưởng nhớ đối với những người đã khuất. Điểm khác biệt nữa là Tết Hàn thực diễn ra cố định vào ngày 3/3 âm lịch, trong khi Tết Thanh Minh không có ngày cố định mà chỉ rơi vào một ngày trong tháng 3 âm lịch.
Tết Hàn thực là của người Việt hay người Trung Quốc?
Tết Hàn thực ở Việt Nam, mặc dù có nguồn gốc từ phong tục Trung Quốc, nhưng đã trải qua sự hợp nhất và thay đổi đáng kể khi nhập vào văn hóa dân gian của nước ta. Đây đã trở thành một sự kết hợp của tết bánh trôi/bánh chay/tết tháng 3 của người Việt. Trong ngày này, chúng ta vẫn tiến hành các hoạt động nấu nướng như bình thường, không kiêng khem việc sử dụng lửa hay chỉ ăn thức ăn lạnh như phong tục ở các nước khác. Điều này làm nổi bật nét đẹp văn hóa đặc trưng của Việt Nam trong ngày Tết Hàn thực hay tết bánh trôi – bánh chay.
Tết Hàn thực ở Việt Nam khác gì ở Trung Quốc?
Đối với người Trung Quốc, Tết Hàn thực diễn ra với việc kiêng dùng lửa và ăn thức ăn nguội, tham gia các hoạt động truyền thống như viếng mộ, chọi gà, đánh đu, đua thuyền suốt 3 ngày liên tiếp.
Ở Việt Nam, người dân đón Tết Hàn thực bằng việc cúng mâm cỗ bánh trôi và bánh chay cho ông bà tổ tiên, lễ Phật, không áp dụng phong tục kiêng dùng lửa hay ăn thức nguội như phong tục của người Trung Quốc.
Canhocitygarden.org đã chia sẻ thông tin về Tết Hàn thực và ý nghĩa của ngày này với bạn. Bạn có thể tìm hiểu thêm về Tết Hàn thực để có thông tin chi tiết hơn.
Tìm hiểu thêm:
- Ngọc lục bảo là gì? Ý nghĩa phong thuỷ và công dụng của ngọc lục bảo (Emerald)
- Bát quái là gì? Ý nghĩa của gương bát quái
- Thần Tài là ai? Có bao nhiêu vị Thần Tài?
Bài viết liên quan
