24 tiết khí là 24 điểm đặc biệt trên quỹ đạo của Trái đất xung quanh Mặt trời. Xác định tiết khí năm 2023 là một phần quan trọng trong việc lập kế hoạch cho mùa vụ nông nghiệp. 24 tiết khí là gì? Cách xác định 24 tiết khí trong năm 2023 như thế nào? Hãy cùng canhocitygarden.org khám phá thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây.
24 tiết khí trong năm là gì?
24 tiết khí thực ra là 24 điểm quan trọng trên quỹ đạo của Trái Đất, được hình thành trong quá trình quay quanh Mặt Trời. Các điểm này cách nhau mỗi 15 độ khi Trái Đất hoàn thành vòng quay của mình quanh Mặt Trời.
Để xác định các ngày tiết khí trong lịch, chúng ta chia mặt phẳng không gian thành 360 độ. Những ngày mà Mặt Trời đặt tại các kinh độ sau: 0⁰, 15⁰, 30⁰, 45⁰, 60⁰, 75⁰, 90⁰, 105⁰, 120⁰, 135⁰, 150⁰, 165⁰, 180⁰, 195⁰, 210⁰, 225⁰, 240⁰, 255⁰, 270⁰, 285⁰, 300⁰, 315⁰, 330⁰, 345⁰ sẽ được gọi là các tiết khí, tạo thành chuỗi 24 tiết quan trọng.
Phân loại 24 tiết khí
Việc phân loại 24 tiết khí được thực hiện dựa trên bốn tiêu chí chính:
- Tám tiết khí đại diện cho sự thay đổi nhiệt độ: Xuân Lập, Xuân Phân, Lập Hạ, Hạ Chí, Thu Gom, Thu Gom Phân Bón, Lập Đông, Đông Chí.
- Năm tiết khí liên quan đến sự thay đổi nhiệt độ: Xuân Lập, Xuân Phân, Lập Hạ, Hạ Chí, Thu Gom, Thu Gom Phân Bón, Lập Đông, Đông Chí.
- Bảy tiết khí liên quan đến thủy tốc, mưa: Vu Thủy, Cốc Vũ, Bạch Lộ, Tiết Hàn Lộ, Tiết Sương Giáng, Tiểu Tuyết, Tiết Đại Tuyết.
- Bốn tiết khí đại diện cho các sự kiện đặc biệt: Kinh Bẫy, Thanh Minh, Tiểu Man, Mang Chung.
Mỗi tiết khí đại diện cho một thời điểm cụ thể và mang ý nghĩa riêng, thể hiện sự vật, hiện tượng, và sự thay đổi trong thiên nhiên tại thời điểm đó. Cách phân chia này dựa trên đặc tính ý nghĩa của từng tiết khí để đại diện cho sự kiện hoặc hiện tượng cụ thể.
Ý nghĩa 24 tiết khí
24 tiết khí xuất phát từ dân tộc Bách Việt và được áp dụng trong việc lập lịch tại các nước châu Á phương Đông như Việt Nam, Nhật Bản, và Trung Quốc.
Trong quá khứ, việc tính toán lịch thời tiết vô cùng tinh xảo, trong đó, các thế hệ tiền bối đã kết hợp lịch thời tiết tháng, tuần trăng và năm theo cách đặc biệt. Qua đó, họ dự báo những sự thay đổi hàng ngày, hàng tháng, hàng năm, cũng như việc diễn ra sự chuyển giao mùa và biến đổi thời tiết. Phương pháp này đã đóng vai trò quan trọng trong nông nghiệp truyền thống, giúp xác định thời điểm canh tác phù hợp cho từng mùa.
Hơn nữa, 24 tiết khí cũng mang ý nghĩa quan trọng trong việc xác định ngày tốt, ngày xấu, và hướng dẫn quyết định việc nên thực hiện hay tránh xa theo lịch trình.
Cách tính tiết khí năm 2023
Tiết khí mùa xuân 2023
Kỳ nghỉ mùa xuân: Đây là thời điểm khởi đầu, đánh dấu sự xuất hiện của một năm mới và đồng thời báo trước một chu kỳ mới của vũ trụ.
Lễ hội mùa xuân thường xảy ra vào ngày thứ 4 hoặc thứ 5 của tháng 2 trong lịch Dương. Khi Mặt Trời đạt độ cao tại 315 độ.
Tiết Vũ Thủy: Đây là thời điểm liên quan đến mưa và nước, đánh dấu đầu mùa mưa với độ ẩm cao. Trong khoảng thời gian này, trời thường quang mây tạnh và gió xuân thường mang theo độ ẩm, gây ra mưa, lụt, và ngập nước. Điều này làm cho độ ẩm trong không khí luôn cao.
Tết Vũ Thủy thường diễn ra vào ngày 19 hoặc 20 tháng 2 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao tại 330 độ.
Bài học về Màn Trập, có tên kỳ quái mang ý nghĩa thức dậy của con sâu, thường xảy ra khi không khí thời tiết đã trở nên thuận lợi. Mùa xuân bắt đầu, cây cối bắt đầu mọc và phát triển, và sâu bọ cũng tỏ ra sống động.
Màn Trập, hoặc tiết Kinh Trập, thường xảy ra vào ngày 6 hoặc 7 tháng 3 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao tại 345 độ.
Tiết Xuân Phân: Đây là thời điểm quan trọng trong nông nghiệp, đánh dấu giữa mùa xuân. Sau ngày này, vị trí của Mặt Trời dịch chuyển về phía Bắc của bán cầu, làm cho ngày dài hơn và đêm ngắn đi. Thời tiết trở nên ấm áp hơn và không còn cái lạnh của mùa đông nữa.
Xuân Phân thường diễn ra vào ngày 21 hoặc 22 tháng 3 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời ở vị trí 0 độ.
Lễ hội viếng mộ, thường được tổ chức trong những ngày trời quang mây tạnh, đưa đến thời tiết đẹp để mọi người thực hiện các hoạt động cúng Thanh Minh. Khí hậu lý tưởng với nhiệt độ ấm áp và dịu mát, tạo điều kiện cho sự sống phát triển. Các cây cỏ nảy lộc và đâm chồi, tạo nên một khung cảnh tươi mới.
Lễ Thanh Minh hoặc Tết Thanh Minh thường diễn ra vào ngày 4 hoặc 5 tháng 4 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao tại 15 độ.
Tiết Cốc Vũ là giai đoạn đặc trưng với mưa dồi dào, thường được miêu tả như việc trút nước xuống. Lúc này, thời tiết có sự thay đổi, tín hiệu rằng mùa hè sắp đến. Những cơn mưa mạnh giúp làm cho mọi thứ trên trái đất trở nên tươi tốt và sinh sôi, cây cỏ phát triển mạnh mẽ, đất đai trở nên màu mỡ và tươi xốp.
Tiết Cốc Vũ thường diễn ra vào ngày 20 hoặc 21 tháng 4 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao tại 30 độ.
Tiết khí mùa hạ 2023
Tiết Lập Hạ là thời kỳ đầu mùa hè, với nhiệt độ tăng nhanh và nắng nóng đặc trưng. Trong thời gian này, thời tiết nắng nóng và gay gắt, có sự xuất hiện của mưa bão và sấm chớp do sự biến đổi nhiệt độ. Cây cỏ phát triển mạnh mẽ và lớn nhanh trong giai đoạn này.
Tiết Lập Hạ thường diễn ra vào ngày 6 hoặc 7 tháng 5 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt góc cao 45 độ.
Tiết Tiểu Mãn, mặc dù có tên gợi lên hình ảnh của “nhóm nhỏ,” nhưng thực tế nó thể hiện sự xuất hiện của các trận mưa mùa hạ và lũ lụt nhỏ. Trong thời kỳ này, những trận mưa và lụt nhỏ thường xảy ra.
Tiết Tiểu Mãn thường diễn ra vào ngày 21 hoặc 22 tháng 5 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời ở góc cao 60 độ.
Tiết Mang Chủng thường là thời điểm hoa màu rộ và nông nghiệp phát triển mạnh mẽ, với lúa và các loại ngô tràn đầy sức sống. Thời tiết thường nắng nóng, với mưa đột ngột từ thỉnh thoảng. Trong giai đoạn này, người ta thường có cơ hội thấy rõ những dải vân đỏ trên bề mặt của các ngôi sao.
Tiết Mang Chủng thường rơi vào ngày 5 hoặc 6 tháng 6 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời ở góc 75 độ.
Tiết Hạ Chí đánh dấu sự nắng nóng trong mùa hè, với thời tiết nắng nóng và độ ẩm cao kéo dài, ngày trở nên dài và đêm ngắn. Thường xuyên người ta dùng câu: “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, ngày tháng mười chưa cười đã tối” để mô tả tình hình này.
Tiết Hạ Chí thường diễn ra vào ngày 21 hoặc 22 tháng 6 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt góc cao 90 độ.
Tiết Tiểu Thử thường đánh dấu sự dịu hơn một chút trong thời tiết với ánh nắng nhẹ. Tuy nhiên, cảm giác nó vẫn là nắng nóng, nhưng chưa đạt đến đỉnh điểm nhiệt độ. Trong giai đoạn này, không khí thường khá oi nóng và có thể đi kèm với lũ lụt và sấm sét.
Tiết Tiểu Thử thường xảy ra vào ngày 7 hoặc 8 tháng 7 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời ở góc cao 105 độ.
Tiết Đại Thử thường là giai đoạn thời tiết gay gắt, nóng ẩm và thường có nhiều cơn bão và áp thấp nhiệt đới.
Thường xảy ra vào ngày 22 hoặc 23 tháng 7 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt nhiệt độ 120 độ.
Tiết khí mùa thu 2023
Tiết Lập Thu đánh dấu sự bắt đầu của mùa thu, giới thiệu thời tiết đẹp với không khí mát mẻ, gió nhẹ hiu hiu và cảm giác dễ chịu, đặc biệt vào buổi tối. Đây là thời kỳ khi mọi người thường nhớ đến hương cốm và sự nở rộ của hoa cúc trong mùa thu.
Tiết Lập Thu thường diễn ra vào ngày 7 hoặc 8 tháng 8 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt góc 135 độ.
Tiết Xử Thử thường đi kèm với những trận mưa lớn, mang theo mình sự tan biến của nhiệt độ nóng nực mùa hè và sự dịu mát của mùa thu.
Thời gian của Tiết Xử Thử thường rơi vào ngày 23 hoặc 24 tháng 8 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt góc cao 150 độ.
Tiết Bạch Lộ đánh dấu thời kỳ với tiết trời mát mẻ hơn, có ánh nắng nhẹ nhàng. Buổi tối, có thể có gió nhẹ và sương mờ trên cỏ.
Thường xảy ra vào ngày 8 hoặc 9 tháng 9 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 165 độ.
Tiết Thu Phân mang ý nghĩa giữa mùa thu, khi thời tiết không còn nắng nóng cuối hạ mà là sự bắt đầu của thời tiết mùa thu thực sự. Cây cối thường bắt đầu thay lá, tạo nên cảnh quan yên bình và đẹp mắt khi lá rụng.
Tiết Thu Phân thường xảy ra vào ngày 22 hoặc 23 tháng 9 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt góc cao 180 độ.
Tiết Hàn Lộ, còn được gọi là Tiết Hàn lộ, thường đánh dấu sự mát mẻ trong thời tiết. Đặc biệt ở các nước thuộc Bắc bán cầu như Việt Nam, lúc này Mặt Trời sẽ xa xa hơn, dẫn đến giảm ánh sáng mặt trời và làm cho khí hậu dần trở nên lạnh hơn, buổi tối đến sớm hơn.
Thường xảy ra vào ngày 8 hoặc 9 tháng 10 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 195 độ.
Tiết Tuyết Rơi thường đánh dấu sự xuất hiện của sương mù. Vào buổi chiều tối, đêm và sáng sớm, khí hậu thường có nhiều sương mù, trong đó có sương muối, có thể gây hại cho việc gieo trồng cây cỏ.
Tiết khí mùa đông 2023
Tiết Lập Đông là thời điểm bắt đầu mùa đông, khi nhiều đợt không khí lạnh từ phía Bắc tràn xuống, làm cho nhiệt độ giảm, trời trở nên lạnh hơn và ngày ngắn đi, đêm dài hơn.
Lễ hội mùa Đông thường diễn ra vào ngày 7 hoặc 8 tháng 11 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 225 độ.
Tiết Tiểu Tuyết thường đánh dấu sự bắt đầu có tuyết rơi, tuy nhiên, lượng tuyết không nhiều, chỉ rơi nhẹ nhàng. Ở Việt Nam, hiện tượng này không thể thấy rõ như ở Trung Quốc và Hàn Quốc do Việt Nam không có tuyết.
Tiết Tiểu Tuyết thường xảy ra vào ngày 22 hoặc 23 tháng 11 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 240 độ.
Tiết Đại Tuyết thường xuất hiện khi tuyết rơi nhiều và rất dày. Lúc này, mùa đông thực sự đã đến với nhiệt độ cực thấp, không khí lạnh với sức mạnh mạnh mẽ, làm cho tuyết bao phủ nhiều khu vực ở các quốc gia phía Bắc.
Trận Đại Tuyết thường xảy ra vào ngày 7 hoặc 8 tháng 12 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 255 độ.
Tiết Đông Chí đánh dấu giữa mùa đông, khi ban ngày bắt đầu muộn và trời rất lạnh, đặc biệt vào khoảng 6-7 giờ sáng khi không thấy mặt trời. Buổi tối đêm đến nhanh hơn và nhiệt độ giảm xuống nhanh chóng.
Ngày Đông Chí thường rơi vào ngày 21 hoặc 22 tháng 12 trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 270 độ.
Tiết Tiểu Hàn thường báo hiệu thời tiết lạnh vừa phải, không quá lạnh đến mức khắc nghiệt. Mặc dù vẫn có các đợt lạnh đậm, nhưng chúng thường dễ chịu hơn. Cường độ không khí lạnh chưa đạt đến mức cực đoan.
Tiết Tiểu Hàn thường rơi vào ngày 5 hoặc 6 tháng Giêng trong lịch Dương hàng năm, khi Mặt Trời đạt độ cao 285 độ.
Thời Đại Hán thường đề cập đến thời kỳ trời rất lạnh, khi khí hậu trở nên cực kỳ lạnh giá, với nhiệt độ xuống thấp nhất và ảnh hưởng nặng nề đến cây cối và động vật. Đợt lạnh đến mức đặc biệt khắc nghiệt có thể gây chết chóc cho nhiều sinh vật.
Tiết này đánh dấu sự kết thúc của chu kỳ 24 tiết khí và bắt đầu lại một chu kỳ mới với kỳ nghỉ Xuân, đánh dấu sự khởi đầu của một năm mới và chu kỳ mới, mang theo sức sống đỉnh cao.
Chúng ta đã khám phá thông tin về 24 tiết khí, cách tính chúng trong năm 2023 và ý nghĩa của từng tiết khí. Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hệ thống tiết khí truyền thống và cách nó có thể ảnh hưởng đến cuộc sống và nông nghiệp.
Tìm hiểu thêm:
